فصلنامه ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی
سال دوم شماره 5 (تابستان 1391)

توسعه های اخیر در نظریه های رهبری، از نظریه های رهبری کاریزماتیک که رهبر را موجودی غیر معمولی فرض می کرد و پیروان را وابسته به رهبری می دانست به سمت تئوری های نئوکاریزماتیک و رهبری تحول آفرین که به توسعه و توانمندسازی پیروان جهت عملکرد مستقل توجه می کنند، انتقال یافته است. (عابدی جعفری و آغاز، 1387، ص. 77).
هدف اصلی این تحقیق، بررسی رابطه بین رهبری تحول آفرین و خلاقیت کارکنان در سازمان های دولتی شهرستان نی ریز می باشد.
روش تحقیق: جامعه آماری مشتمل بر 600 نفر از کارکنان سازمان های دولتی شهرستان نی ریز که از طریق نمونه گیری تصادفی متناسب با حجم نمونه از طریق فرمول ککران 188 نفر از آنها به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. روش پژوهش، توصیفی همبستگی و ابزار اندازه گیری تحقیق شامل پرسشنامه (ام.ال.کیو) رهبری چند عاملی بس و آوولیو (1997) و پرسشنامه خلاقیت رندسیپ می باشد. تجزیه و تحلیل داده ها در دو سطح، آمار توصیفی و استنباطی انجام پذیرفت.
نتایج اصلی پژوهش نشان داد بین رهبری تحول آفرین و خلاقیت کارکنان، رابطه معناداری وجود دارد. سبک های رهبری تحول آفرین که شامل نفوذ آرمانی، رفتارهای آرمانی، انگیزش الهام بخش، ترغیب ذهنی و ملاحظات فردی است رابطه معنادار و مستقیم با خلاقیت کارکنان دارند.
بین سبک های رهبری تحول آفرین و خلاقیت کارکنان رابطه معناداری وجود دارد؛ روابط بین رهبری تحول آفرین و خلاقیت کارکنان در سازمان های دولتی شهرستان نی ریز نشان دهنده این است که رهبری تحول آفرین، منجر به خلاقیت بیشتر کارکنان می شود. از طریق رفتار رهبری تحول آفرین، انگیزه درونی پیروان افزایش می یابد و منجر به خلاقیت بیشتر آنها می شود.

پژوهش ها نشان می دهد که سازمان هایی که تاکید بیشتری بر سرمایه های فکری دارند نسبت به دیگر سازمان ها نوآورترند. این بدان دلیل است که در چنین سازمان هایی به علت وجود سرمایه های فکری و استفاده از دانش، یادگیری نیز بیشتر می باشدکه این به نوبه خود ارائه راهکارهای جدید برای انجام امور و به طور کلی نوآوری را در پی خواهد داشت.
هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه بین سرمایه فکری و مولفه های آن (سرمایه ساختاری، سرمایه رابطه ای و سرمایه شاختی) با نوآوری سازمانی و تعیین سهم نسبی هر یک از ابعاد در پیش بینی نوآوری سازمانی در شرکت سهامی بیمه توسعه می باشد.
روش پژوهش از لحاظ هدف، کابردی و از لحاظ گردآوی داده ها، توصیفی- همبستگی است. جهت جمع آوری داده های مورد نظر، تعداد 98 نفر از از کارکنان، مدیران و معاونین شرکت سهامی بیمه توسعه مورد مطالعه مورد بررسی قرار گرفت. جهت جمع آوری داده های مربوط به سرمایه فکری از پرسشنامه استاندارد سرمایه فکری بونتیس (1998) و برای جمع آوری داده های مربوط به نوآوری سازمانی نیز از پرسشنامه محقق ساخته ارزیابی گرایش به نوآوری سازمانی استفاده شده است که پایایی آنها از طریق ضریب آلفای کرونباخ به ترتیب 84/ 0 و 89/ 0 به دست آمد. جهت تحلیل داده ها از آزمون های همبستگی پیرسون و رگرسیون گام به گام استفاده گردید.
نتایج آزمون همبستگی پیرسون حاکی از آن بود که بین سرمایه فکری با نوآوری سازمانی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. همچنین نتایج آزمون همبستگی نشان داد که تمامی مولفه های سرمایه فکری (مشتری، انسانی و ساختاری) با نوآوری سازمانی رابطه مثبت و معناداری دارد. نتایج تحلیل رگرسیون نیز حاکی از آن بود که از بین مولفه های سرمایه فکری، دو بعد سرمایه انسانی و مشتری به عنوان متغیرهای پیش بین، معیار ورود به معادله نهایی رگرسیون برای توضیح تغییرات نوآوری سازمانی (متغیر ملاک)، را دارا هستند و مولفه سرمایه ساختاری به دلیل نداشتن سهم معنادار در پیش بینی نوآوری سازمانی از معادله حذف گردید.
بر اساس یافته های این پژوهش می توان گفت که اگر در سازمانی به مدیریت سرمایه های فکری توجه شود، در آن سازمان، گرایش به نوآوری سازمانی توسعه پیدا می کند.

امروزه تربیت دانشجویان خلاق و نوآور در دانشگاه ها و موسسات آموزشی، بسیار اهمیت دارد و شناسایی سبک های تفکر افراد از عوامل مهم و کلیدی برای ایجاد خلاقیت و شناخت افراد خلاق به شمار می رود.
این پژوهش به منظور بررسی نقش سبک های تفکر در خلاقیت دانشجویان رشته های کشاورزی انجام شد. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانشجویان سال چهارم کارشناسی رشته های کشاورزی دانشگاه رازی کرمانشاه بودند (275=N)، که تعداد 147 نفر از آن ها به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای با انتساب متناسب برای مطالعه انتخاب شدند.
ابزار اصلی پژوهش پرسشنامه ای بود که روایی آن توسط پانل متخصصان و پایایی با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ تایید گردید (7/ 0=α). تجزیه و تحلیل داده ها در دو بخش آمار توصیفی و استنباطی با استفاده از نرم افزار اس. پی. اس.اس انجام شد.
نتایج آزمون مقایسه میانگین ها نشان داد که بین سبک های تفکر دختران و پسران تفاوت معنا داری وجود دارد. نتایج تحلیل همبستگی نشان داد که رابطه مثبت و معنا داری در سطح یک درصد بین سبک های تفکر دانشجویان با خلاقیت آنها وجود دارد. همچنین، نتایج تحلیل رگرسیون به شیوه توام نشان داد که 3/ 66 درصد از واریانس خلاقیت دانشجویان توسط سبک های تفکر آنها تبیین می گردد.
بر اساس یافته های تحقیق سبک تفکر آنارشی دارای بیشترین سهم مثبت و معنادار در پیشگویی میزان خلاقیت جامعه آماری مورد مطالعه می باشد.

پرورش خلاقیت کودکان برای آینده آنها، نقشی کلیدی دارد. مادران از اصلی ترین حامیان پرورش خلاقیت کودکان به شمار می روند و الگوهای ارتباطی مادر و کودک، بر خلاقیت او اثرگذار است.
پژوهش نیمه آزمایشی حاضر به بررسی تاثیر آموزش گروهی مادران بر افزایش خلاقیت کودکان، با تاکید بر نظریه تحلیل رفتار متقابل می پردازد.
در ابتدا، مادران مراجعه کننده به مراکز فرهنگی سازمان فرهنگی- هنری شهرداری تهران، به عنوان جامعه آماری، مشخص شدند. سپس 40 نفر از این مادران، به صورت تصادفی برای نمونه آماری انتخاب شدند. پس از افت نمونه، 26 نفر باقی مانده به 2 گروه (یک گروه آزمایش و یک گروه گواه) تقسیم شدند. سپس 10 جلسه آموزش گروهی مادران، با رویکرد تحلیل رفتار متقابل برای گروه آزمایش، برگزار گردید. ابزار پژوهش حاضر به عنوان پیش آزمون و پس آزمون، آزمون خلاقیت تورنس بود. این آزمون از کلیه کودکانی که مادران آنها در تحقیق شرکت داشتند، گرفته شد.
نتایج تحلیل کواریانس نشان داد که در سطح معناداری p<0.05 آموزش گروهی مادران با تاکید بر نظریه تحلیل رفتار متقابل بر افزایش مولفه های بسط، انعطاف پذیری و ابتکار کودکان موثر بوده است. همچنین در سطح معناداری p<0.01 آموزش گروهی مادران به این روش بر افزایش مولفه سیالی کودکان اثر داشته است.
با توجه به یافته های تحقیق می توان نتیجه گرفت که آموزش گروهی مادران با تاکید بر نظریه تحلیل رفتار متقابل بر افزایش خلاقیت کودکان موثر است.

بیشتر تحقیقات انجام شده در حوزه خلاقیت عمدتا از نوع پژوهش های تجربی و فرضیه پردازی بوده و هنوز مدل ها و نظریات تجربی که به خوبی تبیین کننده خلاقیت بر اساس عوامل بنیادین شناخت باشد، کمتر مورد توجه قرار گرفته اند، همچنین بیشتر تحقیقات انجام شده در این حوزه عمدتا به بررسی های همبستگی ساده قناعت کرده و از رسیدن به مراحل نظری و کلی نگرانه باز مانده اند.
هدف اصلی این تحقیق بررسی رابطه بین هوش و خلاقیت و تبیین این رابطه بر اساس عامل بنیادین شناخت (سرعت پردازش اطلاعات) است. این پژوهش درصدد است با استفاده از مقیاس های چند بعدی هوش، خلاقیت، و سرعت پردازش اطلاعات بخشی از محدودیت های مربوط به اندازه گیری این سازه ها را که احتمالامنجر به کم برآورد شدن رابطه هوش و خلاقیت در ادبیات پژوهشی شده است را بر طرف سازد.
نمونه این تحقیق شامل 481 نفر از دانشجویان کلیه رشته های علوم انسانی دانشگاه های تهران بود. برای سنجش هوش از خرده مقیاس های آزمون وکسلر بزرگسالان (وایز- آر)، برای سنجش خلاقیت از آزمون های تفکر واگرا، خلاقیت در زندگی روزمره، پیشرفت خلاقانه و خودپنداره خلاقانه و برای سنجش سرعت پردازش اطلاعات، از دو آزمون مداد-کاغذی، زاهلن- وربیندونگز (زد. وی. تی) و آزمون رمزگردانی (کی. دی. تی) استفاده شد. مدل یابی معادلات ساختاری برای بررسی مدل های مفروض شده روابط بین این متغیرها که بر اساس ادبیات پژوهش تدوین شده بودند، مورد استفاده قرار گرفت.
نتایج پژوهش حاضر نشان داد که رابطه بین هوش و خلاقیت زمانی که به صورت مکنون در نظر گرفته می شوند، بالاتر از زمانی است که این متغیرها به صورت مشاهده شده در نظر گرفته می-شوند. نتیجه دیگر این بود که سرعت پردازش اطلاعات به عنوان عامل مرتبه بالاتر رابطه بین هوش و خلاقیت را مورد تبیین قرار می دهد. همچنین تاثیر غیر مستقیم سرعت پردازش اطلاعات بر خلاقیت بیشتر از تاثیر مستقیم آن بود، یعنی هوش به عنوان واسطه بین خلاقیت و سرعت پردازش اطلاعات عمل می کند.
نتیجه کلی این پژوهش کاوشی در جواب دادن به سوالات اساسی در مورد ادبیات خلاقیت است و توانست به بخشی از سوالاتی که در 50 سال اخیر در این حوزه مطرح است، پاسخ دهد. مثلا اینکه رابطه مشاهده شده بین هوش و خلاقیت ناشی از متغیر سومی به نام سرعت پردازش اطلاعات است.

صنایع فرهنگی خلاق با تولید مخاطبین جدید ارزشی و بهره گیری از دانش و تکنولوژی و به صورت کاملا هدفمند در راستای تولید محصولات و خدمات فرهنگی موثر بوده و می توانند ارتقای سرمایه فرهنگی جامعه را سبب گردند.
هدف از پژوهش حاضر بررسی جایگاه و رابطه میان شاخص های صنایع فرهنگی خلاق با ارتقای سرمایه فرهنگی در ایران می باشد.
گروه نمونه شامل 350 نفر از مدیران ارشد و کارشناسان فرهنگی در سازمان و معاونت های فرهنگی دانشگاه های آزاد اسلامی در 31 استان کشور بوده که از طریق نمونه گیری تصادفی خوشه ایانتخاب شدند. ابزار اصلی پژوهش پرسشنامه هایی بودند که روایی محتوایی و ظاهری آنها توسط صاحب نظران فرهنگی و پایایی آن با محاسبه ضریب آلفای کرونباخ (8/ 0) تایید شده اند. تحلیل داده ها با روش تحلیل رگرسیون چندگانه انجام شد.
یافته های پژوهش نشان داد صنایع فرهنگی خلاق می تواند 55% درصد از تغییرات ارتقای سرمایه فرهنگی را در وضعیت موجود و 18% درصد از تغییرات این متغیر وابسته را در شرایط مطلوب تبیین و پیش بینی نماید. همچنین، بین صنایع فرهنگی خلاق و ارتقای سرمایه فرهنگی در ایران همبستگی مثبت و معناداری وجود دارد و شاخص های صنایع فرهنگی خلاق به درستی می توانند ارتقای سرمایه فرهنگی در ایران را به ویژه در شرایط موجود پیش بینی نمایند. یافته های این پژوهش می توانند راه گشای برنامه ریزان، در راستای تحقق سیاست گذاری های ارتقای فرهنگی در کشور قرار گیرند.

سرمایه اجتماعی به عنوان یک پدیده اجتماعی باعث بروز خلاقیت، ایده پروری، تسهیل رفتارهای نوآورانه و ریسک پذیری در سازمان می شود.
هدف پژوهش حاضر، بررسی تاثیر سرمایه اجتماعی بر خلاقیت کارکنان در صنایع ریخته-گری ایران در شهرصنعتی کاوه است.
این پژوهش بر مبنای هدف از نوع کاربردی، از حیث روش به دست آوردن داده ها از نوع توصیفی- علی و از نظر نوع داده های گردآوری شده که به وسیله پرسشنامه به دست آمده اند، از نوع کمی می باشد. تجزیه و تحلیل اطلاعات بدست آمده از اجرای پرسشنامه ها با استفاده از روش مدل سازی معادلات ساختاری و به کمک نرم افزار اسمارت پی. ال.اس 2 در دو بخش مدل اندازه گیری و بخش ساختاری انجام پذیرفت. در بخش اول ویژگی های فنی پرسشنامه به وسیله شاخص-های پایایی، روایی همگرا و روایی واگرا مختص پی. ال. اس بررسی گردید و اصلاحات لازم صورت پذیرفت؛ در بخش دوم، ضرایب ساختاری مدل برای بررسی فرضیه های پژوهش مورد استفاده قرار گرفتند. جامعه آماری پژوهش شامل 110 نفر از کارکنان بود که با استفاده از جدول مورگان و روش نمونه گیری تصادفی، 86 نفر به عنوان حجم نمونه در نظر گرفته شد.
نتایج پژوهش حاکی از این است که سرمایه اجتماعی بر روی خلاقیت کارکنان در صنایع ریخته گری ایران تاثیر مثبت و معناداری دارد.
این پژوهش می تواند به مدیران صنایع ریخته گری ایران در شناسایی ضعف ها و قوت های ارتباطات افراد درون سازمان در جهت بروز رفتارهای خلاقانه کمک کند.